Ψυχική Ανθεκτικότητα

 

Με τον όρο ψυχική ανθεκτικότητα αναφερόμαστε στην ικανότητα του ατόμου να μπορεί να προσαρμόζεται αποτελεσματικά στις δύσκολες και αντίξοες καταστάσεις και να επανακάμπτει από αυτές δυναμικά. Δεν πρόκειται για για ένα μόνιμο χαρακτηριστικό του ανθρώπου αλλά για ένα εγγενώς γνώρισμά του, μια ψυχολογική αλλά και σωματική ικανότητα ανάκαμψης, η οποία ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος μπορεί να αλλάζει. Ως έννοια η Ψυχική Ανθεκτικότητα περιγράφηκε πρώτα για τα παιδιά και στη συνέχεια για τους ενήλικες και έχουν γραφτεί αρκετοί ορισμοί, ένας εκ των οποίων είναι ο εξής:

 

Η ψυχική ανθεκτικότητα είναι η ικανότητα να ανακάμψεις, να αντέξεις τις δυσκολίες και να επιδιορθώσεις τον εαυτό σου.
Steven J. Wolin & Sybil Wolin (1993).

 

Υπάρχουν κάποιοι προστατευτικοί παράγοντες που βοηθούν το άτομο να αναπτύσσεται παρά τις αντιξοότητες τις οποίες συναντά. Οι παράγοντες αυτοί διακρίνονται σε ενδογενείς και εξωγενείς.

 

Ενδογενείς είναι οι παράγοντες εκείνοι που έχουν να κάνουν με το ίδιο το άτομο. Πρόκειται για τις δυνατότητες και τα χαρακτηριστικά που έχει το άτομο και λειτουργούν προστατευτικά για το ίδιο. Τέτοιες δυνατότητες είναι το καλό νοητικό δυναμικό, η αποδοχή και η αισιόδοξη σκέψη, η υψηλή αυτοεκτίμηση και η αυτεπάρκεια.

 

Εξωγενείς είναι οι παράγοντες που συνδέονται με το περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται και δρα το άτομο. Πρόκειται για τα πλαίσια στα οποία ανήκει το άτομο, οικογένεια, σχολική κοινότητα, γειτονιά, το ευρύτερο περιβάλλον, τα οποία όταν είναι λειτουργικά και υποστηρικτικά αμβλύνουν τους παράγοντες επικινδυνότητας και υποβοηθούν το άτομο να αναλάβει ενεργό δράση στη ζωή του ξεπερνώντας μια δύσκολη κατάσταση.

 

Έρευνες έχουν αποδείξει ότι η κατάρτιση βελτιώνει πτυχές της ψυχικής ανθεκτικότητας*, καθώς μέσα από αυτή δίνονται σημαντικές κατευθυντήριες οδηγίες (μεσώ ομαδικών αλλά και ατομικών βιωματικών συνήθως δραστηριοτήτων ) σε ανθρώπους που βρίσκονται σε μεταβατικά σημεία στη ζωή τους, βιώνοντας μια κατάσταση κρίσεως με έντονο άγχος.

 

Η Ψυχική Ανθεκτικότητα συνδέεται άμεσα με το άγχος και συγκεκριμένα την αποτελεσματική διαχείρισή του. Μέσα από την ομαδική αλλά και την ατομική εργασία πάνω σε μεθόδους και τεχνικές διαχείρισης του άγχους, το άτομο καταφέρνει να βρει λύσεις σε προβλήματα, να ενισχύσει την αυτοεικόνα του, να διορθώσει δυσλειτουργικές σχέσεις που έχει και να γίνει πιο αποδοτικός.

 

Ο Ψυχικά Ανθεκτικός άνθρωπος αντιμετωπίζει τις δυσκολίες με ψυχραιμία και όταν αυτές περάσουν δεν μένει στις αρνητικές επιπτώσεις αυτών αλλά σε όσα μπορεί να κερδίσει μέσα από αυτές. Η Bonnie Benard (1995) αναφέρει ότι όλοι οι άνθρωποι έχουν εσωτερική αναπτυξιακή σοφία και κάθε άνθρωπος έχει έμφυτη την ικανότητα για ανθεκτικότητα αρκεί να υπάρχουν οι συνθήκες για να τη χτίσει.

 

Υπάρχουν δύο παράμετροι για την ψυχική ανθεκτικότητα:

  • Έκθεση σε δυσκολίες (οι δυσκολίες είναι διαφορετικές για κάθε άνθρωπο, αλλά και για τον ίδιο τον άνθρωπο ανάλογα τη στιγμή που του εμφανίζεται η δυσκολία)
  • Προσαρμογή στη δύσκολη κατάσταση (αναγνώριση των συναισθημάτων και των αναγκών και έκφραση αυτών, στοχοθέτηση και ρεαλιστικός προγραμματισμός, αναπλαισίωση* της συνθήκης και αναγνώριση και των θετικών σημείων αυτής)

 

Σε ότι αφορά τα παιδιά οι υποστηρικτικοί γονείς και οι δάσκαλοι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην καλλιέργεια της ψυχικής τους ανθεκτικότητας, καθώς όταν έρθουν αντιμέτωπα με μια δυσκολία οι σχέσεις αυτές θα αποτελέσουν την πηγή στήριξης και κινητοποίησης του παιδιού αλλά και το μοντέλο για τις μελλοντικές τους αντιδράσεις και τον τρόπο διαχείρισης δύσκολων συνθηκών που θα προκύψουν στη ζωή τους.

*Περισσότερα για την αναπλαισίωση μπορείτε να διαβάσετε εδώ: https://www.iasismed.eu/h-texnikh-ths-anaplaisiwsh/

 

Βιβλιογραφικές πηγές:

  1. Συν-Φροντίζω, βασικά θέματα ανάπτυξης και προσαρμογής των παιδιών: http://connecting4caring.gr/sites/default/files/%CE%A8%CF%85%CF%87%CE%B9%CE%BA%CE%AE%20%CE%91%CE%BD%CE%B8%CE%B5%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1%20(2).pdf
  2. Έργο για την Ψυχική Ανθεκτικότητα: http://www.resilience-project.eu/fileadmin/documents/Guidelines_gr_2014.pdf
  3. * Windle, G., Bennett, K. M., & Noyes, J. (2011). A methodological review of resilience measurement scales. Health and Quality of Life Outcomes, 9(1), 8
  4. Benard Bonnie, 1995 – Fostering Resilience in Children. Retrieved February 23, 2008 from http://crahd.phi.org/papers/Fostering.pdf)

 

Αλπέρτη Ιωάννα, Επιστημονικά Υπεύθυνη Συμβουλευτική Ψυχολόγος, ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ