Ο Κόσμος Μέσα από τα Μάτια ενός Εφήβου: Ψυχολογικές Ανάγκες και Προκλήσεις
.
Η εφηβεία είναι μία από τις πιο καθοριστικές και ευάλωτες περιόδους της ανθρώπινης ανάπτυξης. Οι έφηβοι καλούνται να επαναπροσδιορίσουν τον εαυτό τους, να διαμορφώσουν ταυτότητα και να εδραιώσουν την αυτονομία τους, ενώ ταυτόχρονα αντιμετωπίζουν έντονες βιολογικές, συναισθηματικές και κοινωνικές αλλαγές (Erikson, 1968; Steinberg, 2014). Ωστόσο, παρά τη σημαντικότητα του αναπτυξιακού σταδίου της εφηβείας, οι ψυχολογικές ανάγκες των εφήβων όπως η αποδοχή, η αυτονομία και το αίσθημα ικανότητας-επάρκειας, καθώς και οι αντιδράσεις που πηγάζουν από την απόρριψη και ματαίωση αυτών, φαίνεται να παραβλέπονται (Ryan & Deci, 2000). Με σημείο εκκίνησης τον Μάιο ως Παγκόσμιο Μήνα Ψυχικής Υγείας, θα αναζητήσουμε τις ψυχολογικές ανάγκες των εφήβων, καθώς και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.
.
Συχνά το εγγύτερο κοινωνικό περιβάλλον ενός εφήβου τείνει να ερμηνεύει τη συμπεριφορά του ως αντιδραστική ή απειλητική, αγνοώντας τις υποκείμενες συναισθηματικές συγκρούσεις, όπως η ανασφάλεια, ο φόβος της απόρριψης ή η μη-αποδοχή από τους συνομηλίκους (Siegel, 2013). Η μεροληπτική ερμηνεία αυτή δημιουργεί το αίσθημα έλλειψης κατανόησης, που συχνά εντείνει την απομόνωση των εφήβων (Larson & Richards, 1991).
.
Ο ψυχικός κόσμος των εφήβων χαρακτηρίζεται συχνά από έντονη συναισθηματικότητα, δυσκολία στη διαχείριση του θυμού, αλλά και ισχυρή ανάγκη για προσωπικό νόημα και αυθεντικότητα (Blakemore & Mills, 2014). Όταν οι ανάγκες αυτές αγνοούνται ή ματαιώνονται από γονεϊκές ή εκπαιδευτικές προσδοκίες, οι έφηβοι συχνά καταφεύγουν σε απόσυρση, αντιδραστικότητα ή δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές (Hinshaw, 2005; Eccles et al., 1993).
.
Η κατανόηση αυτών των αναγκών προϋποθέτει ενεργητική ακρόαση, αποδοχή χωρίς κριτική και ειλικρινή συναισθηματική επένδυση από το κοινωνικό τους περιβάλλον. Έρευνες δείχνουν ότι η αυξημένη ενσυναίσθηση από γονείς και εκπαιδευτικούς σχετίζεται με χαμηλότερα επίπεδα κατάθλιψης και άγχους στους εφήβους (Allen et al., 2002; Borelli et al., 2015; Mainhard et al., 2023).
.
Σε περιπτώσεις όπου οι συναισθηματικές δυσκολίες παγιώνονται, η γνωστικοσυμπεριφορική θεραπεία (CBT-Cognitive Behavioral Therapy) έχει αποδειχθεί αποτελεσματική, καθώς βοηθά τον έφηβο να αναγνωρίσει και να επεξεργαστεί δυσλειτουργικούς τρόπους σκέψης που ενισχύουν το άγχος, τη λύπη, την απόσυρση, ή μια γενικευμένη παραίτηση (Beck, 1976; Padesky & Greenberger, 1995). Μέσα από τεχνικές όπως η γνωστική αναδόμηση, τα ημερολόγια σκέψεων και τα συμπεριφορικά πειράματα, ενισχύεται η αυτοπαρατήρηση μέσω της τροποποίησης των δυσλειτουργικών σκέψεων και η ικανότητα ρύθμισης συναισθημάτων (Kendall, 2000).
.
Η εφηβεία δεν είναι απλώς μια δύσκολη ηλικία, αλλά μια περίοδος βαθιάς αναζήτησης. Όταν όλοι και όλες μας επιλέγουμε να δούμε τον κόσμο μέσα από τα μάτια των εφήβων, δημιουργείται ο απαραίτητος ψυχολογικός χώρος για συναισθηματική ανάπτυξη, κατανόηση και ουσιαστική σχέση.
.
Μάνος Λιανέρης,
Ψυχολόγος MSc – Μονάδα Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης,
Ξενώνας Εφήβων “Connect Inn” – ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ
.
Βιβλιογραφία
- Allen, J. P., Hauser, S. T., Bell, K. L., & O’Connor, T. G. (2002). Longitudinal assessment of autonomy and relatedness in adolescent-family interactions as predictors of adolescent ego development and self-esteem. Child Development, 73(1), 247–261.
- Beck, A. T. (1976). Cognitive therapy and the emotional disorders. International Universities Press.
- Blakemore, S. J., & Mills, K. L. (2014). Is adolescence a sensitive period for sociocultural processing? Annual Review of Psychology, 65, 187–207.
- Borelli, J. L., Margolin, G., & Rasmussen, H. F. (2015). Parental empathic accuracy and youths’ depressive symptoms: Linkages through emotion regulation. Developmental Psychology, 51(4), 597–607.
- Eccles, J. S., Midgley, C., Wigfield, A., Buchanan, C. M., Reuman, D., Flanagan, C., & Mac Iver,
- D. (1993). Development during adolescence: The impact of stage-environment fit. American Psychologist, 48(2), 90–101.
- Erikson, E. H. (1968). Identity: Youth and crisis. Norton.
- Hinshaw, S. P. (2005). The stigmatization of mental illness in children and parents. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 46(7), 714–734.
- Kendall, P. C. (2000). Child and adolescent therapy: Cognitive-behavioral procedures (2nd ed.). Guilford Press.
- Larson, R., & Richards, M. H. (1991). Daily companionship in late childhood and early adolescence: Changing developmental contexts. Child Development, 62(2), 284–300.
- Mainhard, T., Brekelmans, M., & Wubbels, T. (2023). Teacher support and adolescent students’ emotional well-being: The mediating role of school connectedness. Journal of Youth and Adolescence, 52(1), 132–148.
- Padesky, C., & Greenberger, D. (1995). Mind over mood: Change how you feel by changing the way you think. Guilford Press.
- Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68–78.
.