«Η Αξία του Εθελοντισμού στην υποστήριξη και στην κοινωνική επανένταξη των ψυχικά πασχόντων»

.

.

Σε έναν κόσμο όπου οι προκλήσεις και οι δυσκολίες είναι πολλαπλές, ο εθελοντισμός έρχεται να αναδείξει τη δύναμη της αλληλεγγύης και της συλλογικότητας. Η εθελοντική δράση αφορά την συνειδητή και ελεύθερη προσφορά έργου χωρίς πληρωμή ή αντάλλαγμα, με σκοπό να επωφεληθούν άτομα εκτός του οικείου οικογενειακού περιβάλλοντος του εθελοντή. (Thomson et al., 2015˙ Tierney et al., 2022 όπως αναφέρεται στο Nichol et al. 2023). Η αξία του εθελοντισμού σε δομές ψυχικής υγείας είναι καθοριστική, συμβάλλοντας στην υποστήριξη των ψυχικά πασχόντων, αλλά και στην επανένταξη τους στο κοινωνικό σύνολο.

.

Η κοινωνική υποστήριξη αφορά την προσφορά ψυχολογικών και υλικών πόρων σε κάποιο άτομο από ένα άλλο, με το οποίο διατηρεί μιας μορφής κοινωνική σχέση (Jolly et al., 2021). Μέσα από την ισότιμη και φιλική μεταχείριση από εθελοντές, τα άτομα με ψυχική διαταραχή αντιμετωπίζουν την εσωτερίκευση του στίγματός τους, εμφανίζουν προσωπική ανάπτυξη και είναι ικανά να δημιουργήσουν ουσιαστικές και ψυχολογικά επωφελείς φιλίες (Botero-Rodríguez et al., 2021). Οι υποστηρικτικές σχέσεις που αναπτύσσονται προσφέρουν αισθήματα αποδοχής και σεβασμού, καθώς και πρακτική καθοδήγηση στον έλεγχο της κοινωνικής συμπεριφοράς σε πραγματικές καταστάσεις (McCorkle et al., 2009). Η υποστήριξη που προσφέρουν οι εθελοντές δημιουργεί αισθήματα συντροφικότητας, σε ανθρώπους που συχνά βιώνουν τον αποκλεισμό και την μοναξιά.

.

Ταυτόχρονα, ο εθελοντισμός διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην κοινωνική επανένταξη των ατόμων με ψυχικά νοσήματα, καθώς βοηθάει στην κοινωνική και ψυχική ανασυγκρότηση τους. Η κοινωνική επανένταξη σχετίζεται με οποιεσδήποτε ενέργειες αποσκοπούν στην ένταξη των περιθωριοποιημένων και ευάλωτων κοινωνικών ομάδων στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο (Μουζάκη, 2023). Οι εθελοντές, με την παρουσία και την υποστήριξή τους, βοηθούν τους ωφελούμενους στην διαχείριση της καθημερινότητάς τους, μέσω της απόκτησης πρακτικών δεξιοτήτων. Παράλληλα, μέσα από την οργάνωση εσωτερικών ή εξωτερικών δράσεων δημιουργούνται ευκαιρίες κοινωνικοποίησης, που προάγουν την συμμετοχή και την απόκτηση εμπειριών και δεξιοτήτων αλληλεπίδρασης (Μάρα & Πατούχα, 2015). Η προσφορά εκπαιδευτικών προγραμμάτων και η βοήθεια των εθελοντών στην ανάπτυξη επαγγελματικών δεξιοτήτων των ωφελούμενων ενδέχεται να διευκολύνουν την επανένταξη στην κοινωνία ή ακόμα και την επαγγελματική αποκατάσταση τους. Ο ενθουσιασμός, η διάθεση, αλλά και οι καινοτόμες ιδέες των εθελοντών, αποτελούν έναν κρίσιμο παράγοντα για την κοινωνική και ψυχική επανένταξη των ατόμων αυτών, βοηθώντας τους να ανακτήσουν την αίσθηση του «ανήκειν» και να επανασυνδεθούν με την κοινωνία, μειώνοντας το στίγμα της ψυχικής ασθένειας (Stukas et. al., 2016).

.

Τα οφέλη του εθελοντισμού είναι αμφότερα για τους εθελοντές και τους ωφελούμενους. Για τους εθελοντές, αποτελεί μια ευκαιρία για προσωπική ανάπτυξη, καθώς ενισχύει την ενσυναίσθηση, την κοινωνική συνείδηση και την αίσθηση του σκοπού (Snyder & Omoto, 2008). Συμμετέχοντας σε εθελοντικές δράσεις, αποκτούν πολύτιμες δεξιότητες, όπως η επικοινωνία, ο συντονισμός, η ομαδική συνεργασία και η ηγεσία, οι οποίες μπορούν να φανούν χρήσιμες στην επαγγελματική και προσωπική τους ζωή (Wilson, 2000). Συνακόλουθα, οι ωφελούμενοι απολαμβάνουν υποστήριξη, μέσω των σχέσεων με τους εθελοντές, γεγονός που βελτιώνει την ποιότητα ζωής, μειώνει το άγχος και την κατάθλιψη και προάγει ταυτόχρονα το αίσθημα της ευημερίας τους (Jenkinson et al., 2013).

.

Δεδομένων των πολλαπλών οφελών που προσφέρει ο εθελοντισμός τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο, δεν γίνεται να μην αναφερθούμε σε συγκεκριμένες στρατηγικές ενίσχυσης εθελοντικών προγραμμάτων, με σκοπό να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή του κοινού και να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητά τους. Σε πολλές περιπτώσεις θίγεται το ζήτημα της εθελοντικής δέσμευσης (volunteer engagement), έννοιας που εστιάζει στην ουσιαστική και βαθιά εμπλοκή των ανθρώπων με τον εθελοντισμό (Arnon et al., 2023). Ένας οργανισμός χρειάζεται να τηρεί ένα σαφές δεοντολογικό πλαίσιο, να επενδύει πόρους στην εκπαίδευση, την εποπτεία και τη διαχείριση του εθελοντικού προσωπικού, να διαθέτει ειδικό προϋπολογισμό για την απαρτίωση με τεχνολογικό εξοπλισμό, αλλά και να φροντίζει για τη διασύνδεση με ομότιμους και άλλες ΜΚΟ (Arnon et al., 2023). Συγχρόνως, είναι σημαντική η αναγνώριση της αυτονομίας και της προσφοράς των εθελοντών. Σύμφωνα με τους Erks et al. (2021), η δυνατότητα επιλογής του τρόπου προσφοράς ενισχύει το κίνητρο συμμετοχής των ατόμων. Παρ’ όλα αυτά, όταν κάτι τέτοιο δεν είναι πρακτικά εφικτό, είναι έργο του εκάστοτε οργανισμού να εμπνεύσει εκ νέου τους ανθρώπους του, υπενθυμίζοντάς τους το βαθύτερο νόημα των δράσεων τους (Erks et al., 2021).

.

Προς επίρρωση όλων αυτών, η εθελοντική δράση αποτελεί εφόδιο ψυχικής υγείας, τόσο για αυτούς που προσφέρουν, όσο και για τους αποδέκτες της αλληλεγγύης. Τα άτομα με ψυχικά νοσήματα καλούνται να αντιμετωπίσουν καθημερινά τον κοινωνικό και επαγγελματικό αποκλεισμό, εξαιτίας του στίγματος που έχουν αποκομίσει. Ο εθελοντισμός έρχεται να υποστηρίξει τα άτομα αυτά, με μοναδικό στόχο την εξασφάλιση του αισθήματος αποδοχής και συνακόλουθα της ψυχικής ευεξίας. Η αίσθηση του «ανήκειν» που προσφέρεται από τους εθελοντές, έρχεται να εξοπλίσει τα άτομα με ψυχικές διαταραχές με εφόδια, με κίνητρο την επανένταξη τους στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Ο εθελοντισμός ενισχύει τη δύναμη της ψυχής, η οποία προσφέρεται απλόχερα, με απώτερο στόχο μια πιο συμπεριληπτική κοινωνία.

.

Γκολφινοπούλου Ιωάννα

Φοιτήτρια Ψυχολογίας – Εθελόντρια στη Μ.Ψ.Α. «Άγιος Νικόλαος» ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ

Κοτσώνα Κατερίνα

Ψυχολόγος – Εθελόντρια στη Μ.Ψ.Α. «Άγιος Νικόλαος» ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ

Κουρκούτα Ελεάννα

Φοιτήτρια Ψυχολογίας – Εθελόντρια στη Μ.Ψ.Α. «Άγιος Νικόλαος» ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ

Μιχαηλίδη Μαρία

Ψυχολόγος – Εθελόντρια στη Μ.Ψ.Α. «Άγιος Νικόλαος» ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ

Τομαρά Αναστασία

Φοιτήτρια Ψυχολογίας – Εθελόντρια στη Μ.Ψ.Α. «Άγιος Νικόλαος» ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ

Τζίκα Θάλεια

Φοιτήτρια Ψυχολογίας – Εθελόντρια στη Μ.Ψ.Α. «Άγιος Νικόλαος» ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ

Χαμπάκη Μαριάννα

Φοιτήτρια Ψυχολογίας – Εθελόντρια στη Μ.Ψ.Α. «Άγιος Νικόλαος» ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ

Βιβλιογραφία:

  1. Arnon, L., Almog-Bar, M., & Cnaan, R.A. (2023). Volunteer Engagability: A Conceptual Framework. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 52(6), 1633-1659. DOI: 10.1177/08997640221132499
  2. Erks, R.L., Allen, J.A., Harland, L.K., & Prange, K. (2021). Do Volunteers Volunteer to do More at Work? The Relationship Between Volunteering, Engagement, and OCBs. Voluntas, 32, 1285-1298. https://doi.org/10.1007/s11266-020-00232-7
  3. Botero-Rodríguez, F., Hernandez, M. C., Uribe-Restrepo, J. M., Cabariqe, C., Fung, C., Priebe, S., & Gómez-Restrepo, C. (2021). Experiences and outcomes of group volunteer befriending with patients with severe mental illness: An exploratory mixed-methods study in Colombia. BMC Psychiatry, 21, 239. https://doi.org/10.1186/s12888-021-03379-4
  4. Jenkinson, C. E., et al. (2013). BMC Public Health, 13(1), 773. DOI: 10.1186/1471-2458-13-773
  5. Jolly, P. M., Kong, D. T., & Kim, K. Y. (2021). Social support at work: An integrative review. Journal of organizational behavior, 42(2), 229-251. https://doi.org/10.1002/job.2485
  6. Μάρα, Μ., & Πατούχα, Α. (2015). Ο εθελοντισμός στην παροχή της πρόνοιας: η προσφορά των εθελοντικών σωματείων στα άτομα με ειδικές ανάγκες.
  7. McCorkle, B. H., Dunn, E. C., Wan, Y. M., & Gagne, C. (2009). Compeer Friends: A qualitative study of a volunteer friendship programme for people with serious mental illness. International Journal of Social Psychiatry, 55(4), 298–309. https://doi.org/10.1177/0020764008097090
  8. Μουζάκη, Μ. (2023). Ψυχική ασθένεια και κοινωνική επανένταξη στην Ελλάδα. με έμφαση στο φαινόμενο της αυτοκτονίας. http://dx.doi.org/10.26263/amitos-1482
  9. Nichol, B., Wilson, R., Rodrigues, A., & Haighton, C. (2024). Exploring the effects of volunteering on the social, mental, and physical health and well-being of volunteers: an umbrella review. Voluntas: international journal of voluntary and nonprofit organizations, 35(1), 97-128. https://doi.org/10.1007/s11266-023-00573-z
  10. Snyder, M., & Omoto, A. M. (2008). Social Issues and Policy Review, 2(1), 1-36. https://doi.org/10.1111/j.1751-2409.2008.00009.x
  11. Stukas, A. A., Hoye, R., Nicholson, M., Brown, K. M., & Aisbett, L. (2016). Motivations to volunteer and their associations with volunteers’ well-being. Nonprofit and Voluntary Sector Quarterly, 45(1), 112-132. DOI:10.1177/0899764014561122

.