Ο Ρόλος της Ψυχοεκπαίδευσης στην Πρόληψη των Κρίσεων
.
Η Ψυχοεκπαίδευση έχει τις ρίζες της στο «Κίνημα Ψυχικής Υγείας» των αρχών του 20ού αιώνα και στο «Κίνημα Αποϊδρυματοποίησης» των δεκαετιών του 1950 και του 1960. Στη συνέχεια, μελέτες σχετικά με τον ρόλο των «Εκφραζόμενων Συναισθημάτων» στη σχιζοφρένεια έδωσαν περαιτέρω ώθηση στην ανάπτυξη της.
Eίναι η παροχή συστηματικών, σχετικών, ευρέων και ενημερωμένων πληροφοριών σχετικά με μια ασθένεια ή πάθηση, συμπεριλαμβανομένης της διάγνωσης και της θεραπείας της.
.
Βασικά στοιχεία των ψυχοεκπαιδευτικών συνεδριών:
Tα βασικά αυτά στοιχεία πληροφόρησης πρέπει να μεταδοθούν στους ασθενείς και τα μέλη των οικογενειών τους.
.
Έχουν αναπτυχθεί δύο ξεχωριστές κατηγορίες ψυχοεκπαίδευσης:
H ψυχοεκπαίδευση για τους ασθενείς μπορεί να παρέχεται σε ατομικό ή ομαδικό περιβάλλον.
Η ψυχοεκπαίδευση για οικογένειες και άλλους που εμπλέκονται στην παροχή φροντίδας.
.
Μπορεί να πραγματοποιηθεί σε μεμονωμένες οικογένειες ή μια ομάδα με περισσότερες από μία οικογένειες που έχουν παρόμοια είδη ασθένειας στους ασθενείς τους (πολυοικογενειακές ομάδες).
.
Οι ενότητες μπορούν να τροποποιηθούν ώστε να ταιριάζουν στις ανάγκες των ασθενών, των μελών της οικογένειας, των κλινικών ιατρών ή να ποικίλλουν ανάλογα με μια συγκεκριμένη διαταραχή.
.
Ο αριθμός και η συχνότητα των συνεδριών μπορεί να ποικίλλουν μαζί με αλλαγές στο συνολικό περιεχόμενο. (Μ.Ο. 6-12 συνεδρίες σε εβδομαδιαία διαστήματα μετά το εξιτήριο) (Lyman, et al., 2014).
.
Στόχοι Ψυχοεκπαίδευσης:
Η Ψυχοεκπαίδευση στοχεύει στην επαρκή και βασική γνώση των ασθενών και των συγγενών τους έχοντας μία γενική εικόνα για την ασθένεια. Επίσης, στοχεύει στην διαχείριση των κρίσεων και την μείωση των υποτροπών. Αυτό μπορεί να συμβεί με την εκπαίδευση των ασθενών στην αναγνώριση των στρεσογόνων παραγόντων που μπορεί να οδηγήσουν σε κρίση και να μαθαίνουν πώς να τις διαχειρίζονται.
.
Η ψυχοεκπαίδευση ως εργαλείο πρόληψης κρίσεων
1. Ενημέρωση και Κατανόηση της Διαταραχής.
.
Το άτομο κατανοεί τα συμπτώματα και το τι σημαίνει η διάγνωση. Με αυτό τον τρόπο μειώνεται το άγχος, η οικογένεια κατέχει γνώσεις για την ασθένεια και ο στιγματισμός περιορίζεται.
2. Αναγνώριση των πρώιμων σημείων κρίσεων.
.
Διδάσκει την αναγνώριση προειδοποιητικών σημείων (π.χ. αλλαγές ύπνου, ευερεθιστότητα, απόσυρση.).
3. Δεξιότητες διαχείρισης στρες και πρόληψης υποτροπών.
.
Ενισχύεται η αυτό-αποτελεσματικότητα μαθαίνοντας τεχνικές χαλάρωσης, επικοινωνιακές δεξιότητες, στρατηγικές αντιμετώπισης.
4. Συμμόρφωση στην θεραπεία.
.
Εξηγείται η σημασία της φαρμακευτικής αγωγής και της παρακολούθησης.
5. Ενδυνάμωση οικογένειας και δικτύου υποστήριξης .
.
Οι συγγενείς μαθαίνουν πώς να υποστηρίζουν χωρίς υπερπροστασία ή συγκρούσεις. Δημιουργείται έτσι, ένα ασφαλές περιβάλλον που μειώνει τον κίνδυνο απορρύθμισης.
6. Μείωση εισαγωγών και υποτροπών.
.
Μελέτες δείχνουν ότι η συστηματική ψυχοεκπαίδευση μειώνει τις υποτροπές και τις νοσηλείες, ιδιαίτερα στη διπολική διαταραχή και στη σχιζοφρένεια (Bauml, et al., 2016, Herrera, et al, 2023, Miziou, et al., 2015).
.
Πόσο αποτελεσματική είναι η ψυχοεκπαίδευση;
Τις τελευταίες δεκαετίες, η ψυχοεκπαίδευση έχει αναδειχθεί ως μια χρήσιμη και αποτελεσματική μέθοδος ψυχοθεραπείας για άτομα με ψυχικές ασθένειες. Έχει αποδειχθεί καρποφόρα τόσο σε κλινικό όσο και σε κοινοτικό περιβάλλον.
.
Σχιζοφρένεια/Φάσμα ψύχωσης: μείωση των υποτροπών και των επαναεισαγωγών σε νοσοκομείο με προσθήκη ψυχοεκπαίδευσης (Katsuki, et al., 2023)
.
Διπολική Διαταραχή: Η προσθήκη ψυχοεκπαίδευσης (για ασθενείς και οικογένειες) στη φαρμακοθεραπεία μειώνει τη συχνότητα νέων επεισοδίων και το διάστημα νοσηλείας (Rabelo, et al., 2021)
.
Οικογενειακή Ψυχοεκπαίδευση/Φροντιστές: Σε οικογένειες ασθενών με σχιζοφρένεια τα ομαδικά εκπαιδευτικά προγράμματα σε γονείς μειώνουν σημαντικά το αίσθημα βάρους (στρες) που βιώνουν (Okafor, et al., 2023).
.
Μελέτες υποστηρίζουν τα οφέλη των ψυχοεκπαιδευτικών οικογενειακών παρεμβάσεων για άλλες ψυχιατρικές διαταραχές όπως:
Mείζων κατάθλιψη – έφηβοι /ενήλικες (μείωση συμπτωμάτων) (Jones et al., 2018)
Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητα (ADHD) (ενισχύση των κοινωνικών δεξιοτήτων) (Powell et al., 2022)
Kατάχρηση ουσιών και Oριακή διαταραχή προσωπικότητας.
.
Συνολικά η ψυχοεκπαίδευση λειτουργεί κυρίως ως συμπληρωματική παρέμβαση. Φαίνεται πιο αποτελεσματική στη μείωση υποτροπών (σχιζοφρένεια, διπολική) και στη βελτίωση συμμόρφωσης/ποιοτήτων ζωής, παρά ως μονοθεραπεία.
.
Σταυρούλα Μαρία Ορμάνη -Κοινωνική Λειτουργός Οικοτροφείου Α7 “Connect Support” ΑμΚΕ Ίασις
.
Βιβλιογραφικές αναφορές
- Lyman, D. R., Braude, L., George, P., Dougherty, R. H., Daniels, A. S., Ghose, S. S., & Delphin-Rittmon, M. E. (2014). Consumer and family psychoeducation: Assessing the evidence. Psychiatric Services, 65(4), 416-428.
- Herrera, R. et al. (2023). Psychoeducation in patients at high risk for psychosis: A systematic review. Schizophrenia Research, 252, 309–323. [DOI: 10.1016/j.schres.2022.11.024]
- Bauml, J., Pitschel-Walz, G., Volz, A., & Engel, R. (2016). Psychoeducation: A basic psychotherapeutic intervention for patients with schizophrenia and their families. World Psychiatry, 15(3), 276–288.
- Miziou, S. et al. (2015). Psychoeducation in bipolar disorder: A systematic review. Annals of General Psychiatry, 14(1), 42.
- Matsuda M, Kono A. Development and evaluation of a psychoeducation practitioner training program (PPTP). Arch Psychiatr Nurs. 2015;29:217–22.
- Bankovská ML, Dragomirecká E, Blabolobá A, Španiel F, Slováková A. Psychoeducation for schizophrenia in the Czech Republic: curriculum modification based on opinions of service users and providers. Acad Psychiatry. 2015;39:186–90. doi:10.1007/s40596-014-0234-4.
- Powell, L. A., Parker, J., Weighall, A., & Harpin, V. (2022). Psychoeducation intervention effectiveness to improve social skills in young people with ADHD: A meta-analysis. Journal of Attention Disorders, 26(3), 340-357.
- Jones, R. B., Thapar, A., Stone, Z., Thapar, A., Jones, I., Smith, D., & Simpson, S. (2018). Psychoeducational interventions in adolescent depression: A systematic review. Patient education and counseling, 101(5), 804-816.
- Katsuki, F., Watanabe, N., Yamada, A., & Hasegawa, T. (2022). Effectiveness of family psychoeducation for major depressive disorder: systematic review and meta-analysis. BJPsych Open, 8(5), e148.
- Okafor, A. J., & Monahan, M. (2023). Effectiveness of Psychoeducation on Burden Among Family Caregivers of Adults With Schizophrenia: A Systematic Review and Meta‐Analysis. Nursing Research and Practice, 2023(1), 2167096.
- Rabelo, J. L., Cruz, B. F., Ferreira, J. D. R., de Mattos Viana, B., & Barbosa, I. G. (2021). Psychoeducation in bipolar disorder: A systematic review. World journal of psychiatry, 11(12), 1407.
- Farooq S, Naeem F, Singh SP, 2016. Telling the patients about diagnosis and outcome of schizophrenia: what, when and how? Early Interv Psychiatry 10 (2), 101–102
- Outram S, Harris G, Kelly B, Cohen M, Sandhu H, Vamos M, Levin TT, Landa Y, Bylund-Lincoln CL, Loughland C, 2014. Communicating a schizophrenia diagnosis to patients and families: a qualitative study of mental health clinicians. Psychiatric Services 65.
.