Θεραπευτικές προσεγγίσεις μέσω της τέχνης

.

.

Η τέχνη διαχρονικά αποτέλεσε έναν από τους πιο αυθεντικούς τρόπους έκφρασης της ανθρώπινης εμπειρίας. Στο πεδίο της ψυχικής υγείας, οι θεραπευτικές προσεγγίσεις μέσω της τέχνης (creative arts therapies) αξιοποιούν αυτή τη δύναμη της έκφρασης ως μέσο κατανόησης, επεξεργασίας και μετασχηματισμού του ψυχικού βιώματος (Malchiodi, 2020). Οι παρεμβάσεις αυτές δεν εστιάζουν στο αισθητικό αποτέλεσμα, αλλά στη διαδικασία της δημιουργίας και στο νόημα που αυτή αποκτά για το ίδιο το άτομο.

Βασικές μορφές θεραπείας μέσω της τέχνης

  • Η θεραπεία μέσω εικαστικών χρησιμοποιεί τη ζωγραφική, το σχέδιο και τις κατασκευές ως μέσα εξωλεκτικής έκφρασης. Έρευνες δείχνουν ότι μπορεί να συμβάλει στη συναισθηματική ρύθμιση, στη μείωση του άγχους και στη βελτίωση της ψυχοκοινωνικής λειτουργικότητας, ιδιαίτερα σε άτομα με σοβαρές ψυχικές διαταραχές (Haeyen, van Hooren, & Hutschemaekers, 2018). Σε περιπτώσεις ψύχωσης, η εικόνα λειτουργεί συχνά ως «γέφυρα» ανάμεσα στο εσωτερικό βίωμα και την εξωτερική πραγματικότητα.
  • Η θεραπεία μέσω μουσικής αξιοποιεί τον ρυθμό, τον ήχο και τη μελωδία για τη ρύθμιση του συναισθήματος και την ενίσχυση της διαπροσωπικής σύνδεσης. Σύγχρονες μετά-αναλύσεις καταδεικνύουν τη θετική της επίδραση στη μείωση των αρνητικών συμπτωμάτων και στη βελτίωση της κοινωνικής λειτουργικότητας ατόμων με ψύχωση (Aalbers et al., 2017).
  • Η δραματοθεραπεία και η θεραπεία μέσω κίνησης/χορού επιτρέπουν στο άτομο να «ενσαρκώσει» ρόλους, συναισθήματα και αφηγήσεις, προσφέροντας έναν ασφαλή χώρο πειραματισμού με την ταυτότητα και τις διαπροσωπικές σχέσεις. Οι σωματοκεντρικές αυτές προσεγγίσεις θεωρούνται ιδιαίτερα χρήσιμες όταν ο λεκτικός λόγος είναι περιορισμένος ή αποδιοργανωμένος (Koch et al., 2019).
  • Τέλος, η θεραπεία μέσω γραφής και ποίησης δίνει φωνή σε εμπειρίες που συχνά παραμένουν άρρητες. Ο ποιητικός λόγος λειτουργεί ως μέσο συμβολικής οργάνωσης του βιώματος, ενισχύοντας τη νοηματοδότηση, την αυτογνωσία και την αίσθηση προσωπικής συνοχής (Mazza, 2017).

Στο πλαίσιο της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, ιδιαίτερα σε στεγαστικές δομές τύπου Α7, οι θεραπευτικές παρεμβάσεις μέσω της τέχνης συμβάλλουν στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης, της αίσθησης ταυτότητας και του «ανήκειν». Η δημιουργία σε ομαδικό πλαίσιο καλλιεργεί τη συνεργασία, τη συναισθηματική ασφάλεια και τη συμμετοχή στην κοινότητα. Για άτομα με ψύχωση, η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει σταθεροποιητικά, προσφέροντας έναν συμβολικό χώρο όπου το βίωμα γίνεται διαχειρίσιμο και λεκτικοποιείται ώστε να επικοινωνηθεί, χωρίς την πίεση της άμεσης λεκτικής ερμηνείας.

Το ποίημα που ακολουθεί, δημιουργία ωφελούμενης οικοτροφείου τύπου Α7 στο πλαίσιο εργαστηρίου ποίησης με στόχο την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση, αποτελεί ένα ζωντανό παράδειγμα της θεραπευτικής λειτουργίας της τέχνης. Μέσα από τον ποιητικό λόγο, το υποκειμενικό βίωμα μετασχηματίζεται σε αφήγηση, αποκτά μορφή και μπορεί να μοιραστεί με τους άλλους. Η ποίηση, σε αυτό το πλαίσιο, δεν αποτελεί απλώς καλλιτεχνική έκφραση, αλλά ουσιαστικό βήμα στη διαδικασία επανασύνδεσης του ατόμου με τον εαυτό του και την κοινότητα.

.

ΦΩΣ

Στη μάνα μου καρτέρησα γλυκό νερό να έχω,

Να έχω το κεφάλι μου ψηλά και χαμηλά να βλέπω.

Σαν είδες ουρανό λευκό, τα κύματα αντάμα,

Ομόρφυνε το σύννεφο, φούντωσε τ’ αεράκι.

Ψιλή βροχή στο βράχο, στα κύματα, στον ουρανό.

Οι άγγελοι πλησιάζουν…

Δεύτε και λάβετε το φως, Χριστιανοσύνης νεύμα.

Εστόλισαν το δέντρο μας, του βάλανε στολίδια

Χριστός γεννάται σήμερον, όλο και πλησιάζουν.

Αντάμα και σιμά είναι, θα είναι και θα είναι.

Αστροφεγγιά αντίκρυσαν και πήγαν στο λιμάνι.

Όλα είναι όμορφα, καλά, ψηλά βρεθήκαν όλοι!

ΠΚ

.

Θάνος Χατζόπουλος – Ψυχολόγος MSc,

Συντονιστής στο Οικοτροφείο Α7 «Connect Support» της ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ

.

Βιβλιογραφία

  • Aalbers, S., Fusar-Poli, L., Freeman, R. E., Spreen, M., Ket, J. C. F., Vink, A. C., … Gold, C. (2017). Music therapy for depression. Cochrane Database of Systematic Reviews, 11.
  • Haeyen, S., van Hooren, S., & Hutschemaekers, G. (2018). Perceived effects of art therapy in the treatment of personality disorders, anxiety, and mood disorders. The Arts in Psychotherapy, 57, 87–94.
  • Koch, S. C., Riege, R. F. F., Tisborn, K., Biondo, J., Martin, L., & Beelmann, A. (2019). Effects of dance movement therapy and dance on health-related psychological outcomes: A meta-analysis. The Arts in Psychotherapy, 63, 101–110.
  • Malchiodi, C. A. (2020). Trauma and Expressive Arts Therapy: Brain, Body, and Imagination in the Healing Process. New York: Guilford Press.
  • Mazza, N. (2017). Poetry Therapy: Theory and Practice (2nd ed.). New York: Routledge.

.