Η γονεϊκή ταυτότητα: Αναζητώντας τον εαυτό μου μέσα στον ρόλο του γονέα
.
.
Ο ρόλος του γονέα δεν αποτελεί μια στατική ή αυτονόητη ιδιότητα. Δεν γεννιόμαστε γονείς· γινόμαστε μέσα από μια δυναμική και εξελισσόμενη διαδικασία που εκτυλίσσεται στον χρόνο. Η γονεϊκή ταυτότητα δεν διαμορφώνεται τη στιγμή που γεννιέται ένα παιδί, αλλά χτίζεται σταδιακά, μέσα από τις εμπειρίες ζωής, την προσωπική μας ιστορία, τα βιώματα της παιδικής μας ηλικίας, καθώς και τις καθημερινές αλληλεπιδράσεις με το παιδί και τον/την σύντροφό μας. Πρόκειται για μια πορεία συνεχούς μάθησης, προσαρμογής και αναστοχασμού, όπου κάθε στάδιο ανάπτυξης του παιδιού μάς καλεί να επαναπροσδιορίσουμε τον ρόλο μας. Είναι μια διαδρομή που εξελίσσεται «ένα βήμα τη φορά».
Κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός. Η μοναδικότητα αυτή προκύπτει αφενός από τη βιολογική μας ιδιοσυγκρασία και αφετέρου από το σύστημα αξιών, στάσεων και πεποιθήσεων που αναπτύσσουμε μέσα από την αλληλεπίδρασή μας με τους άλλους και τα κοινωνικά περιβάλλοντα στα οποία ζούμε. Το σύνολο αυτών των χαρακτηριστικών, που καθορίζουν τον τρόπο σκέψης, συναισθήματος και συμπεριφοράς, συγκροτεί την προσωπικότητα του ατόμου. Ως γονείς, δεν αφήνουμε την προσωπικότητά μας εκτός του γονεϊκού ρόλου· αντίθετα, τη μεταφέρουμε μαζί μας και τη συνδιαμορφώνουμε μέσα σε αυτόν, επηρεάζοντας τον τρόπο που σχετιζόμαστε με το παιδί μας.
Η γονεϊκή ταυτότητα θεμελιώνεται σε βασικά ερωτήματα αυτογνωσίας: Ποιος είμαι εγώ ως άνθρωπος; Ποιες εμπειρίες με έχουν διαμορφώσει; Ποιες αξίες κουβαλώ; Τι θεωρώ σημαντικό να μεταδώσω στο παιδί μου; Οι αξίες, τα πρότυπα και τα βιώματα της οικογένειας καταγωγής μας, είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα, επηρεάζουν βαθιά τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη γονεϊκότητα. Κάποιες φορές αναπαράγουμε γνώριμα πρότυπα, επειδή μας προσφέρουν αίσθημα ασφάλειας. Άλλες φορές, επιχειρούμε συνειδητά να διαφοροποιηθούμε από όσα βιώσαμε, επιδιώκοντας να δημιουργήσουμε έναν διαφορετικό τρόπο ανατροφής επιχειρούμε συνειδητά να τα αναθεωρήσουμε ή να τα διαφοροποιήσουμε.
Η γονεϊκή ταυτότητα χτίζεται πάνω σε θεμελιώδη ερωτήματα αυτογνωσίας: Ποιος είμαι εγώ ως άνθρωπος; Ποιες εμπειρίες με έχουν διαμορφώσει; Ποιες αξίες κουβαλώ; Πώς αντιλαμβάνομαι τα όρια, τη φροντίδα, την πειθαρχία και την αγάπη; Τι θεωρώ σημαντικό στη ζωή και τι επιθυμώ να μεταδώσω στο παιδί μου;
Όταν δύο διαφορετικές προσωπικές ιστορίες, συστήματα αξιών και εμπειρίες ζωής συναντιούνται μέσα στον κοινό ρόλο του γονέα, είναι αναμενόμενο να προκύπτουν διαφορετικές οπτικές και τρόποι ανατροφής. Υπό αυτό το πρίσμα, οι διαφωνίες μεταξύ των γονιών δεν αποτελούν ένδειξη αποτυχίας, αλλά ένα φυσιολογικό και αναπόσπαστο στοιχείο της γονεϊκότητας. Διαφορετικές προσωπικότητες, προσδοκίες και αντιλήψεις οδηγούν αναπόφευκτα σε διαφορετικές προσεγγίσεις.
Το κρίσιμο στοιχείο δεν είναι η απόλυτη συμφωνία, αλλά η ποιότητα της γονεϊκής συνεργασίας και η στάση που τηρείται μπροστά στο παιδί. Το παιδί χρειάζεται να βιώνει αίσθημα ασφάλειας, σταθερότητας και συνοχής. Ακόμα και όταν οι γονείς διαφωνούν, μπορούν να δείξουν ότι σέβονται ο ένας τον άλλον, αποφεύγοντας την έκθεση της σύγκρουσης μπροστά στο παιδί ή την υπονόμευση του άλλου γονέα. Η στάση «συμφωνούμε ότι διαφωνούμε» αποτελεί ένδειξη συναισθηματικής ωριμότητας και προσφέρει στο παιδί ένα υγιές πρότυπο διαχείρισης των διαφορών.Η προσέγγιση «ένα ζήτημα τη φορά» και η αναζήτηση μιας όσο το δυνατόν κοινά αποδεκτής λύσης ενισχύουν τη λειτουργικότητα της γονεϊκής σχέσης και βοηθά τους γονείς να μην εγκλωβίζονται σε γενικευμένες συγκρούσεις. Η αναζήτηση μιας όσο το δυνατόν κοινά αποδεκτής λύσης, μέσα από διάλογο και αμοιβαία κατανόηση, ενισχύει τη γονεϊκή συμμαχία. Η αυθεντικότητα των γονιών είναι εξίσου σημαντική με την υποστηρικτική τους στάση. Η υποστήριξη προς τον άλλον γονιό δεν συνεπάγεται απώλεια της προσωπικής φωνής ή των ορίων, αλλά αναγνώριση ότι το παιδί ωφελείται περισσότερο όταν οι γονείς λειτουργούν ως συνεργατική ομάδα. Ο διάλογος, η ενσυναίσθηση και ο αμοιβαίος σεβασμός αποτελούν βασικά στοιχεία μιας υγιούς γονεϊκής συμμαχίας.
Στο πλαίσιο της γονεϊκής ταυτότητας, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε και τα διαφορετικά στυλ γονεϊκότητας. Ο αυταρχικός γονέας δίνει έμφαση στους κανόνες, στον έλεγχο και στη συμμόρφωση, συχνά με περιορισμένη συναισθηματική ανταπόκριση. Ο επιτρεπτικός γονέας προσφέρει ζεστασιά και αποδοχή, αλλά δυσκολεύεται να θέσει σαφή και σταθερά όρια. Ο υποστηρικτικός ή δημοκρατικός γονέας επιχειρεί να συνδυάσει τη φροντίδα, την ενσυναίσθηση και την αποδοχή με σαφή όρια και ανοιχτή επικοινωνία. Στην καθημερινή πρακτική, οι περισσότεροι γονείς δεν ανήκουν αποκλειστικά σε ένα στυλ, αλλά κινούνται μεταξύ διαφορετικών στυλ, ανάλογα με τις συνθήκες, τις αντοχές και τις προκλήσεις της κάθε φάσης ζωής.
Η αναγνώριση του προσωπικού μας γονεϊκού στυλ, μέσα από αυτοπαρατήρηση και βιωματική διερεύνηση, μπορεί να λειτουργήσει ως εργαλείο ενδυνάμωσης. Ερωτήματα όπως «πώς αντιδρώ όταν το παιδί δυσκολεύεται;», «πώς θέτω όρια;», «πώς διαχειρίζομαι τα συναισθήματα του παιδιού και τα δικά μου;» βοηθούν στην ανάπτυξη επίγνωσης και στη σταδιακή εξέλιξη της γονεϊκής ταυτότητας.
Τέλος, η γονεϊκή ταυτότητα συνδέεται άμεσα με τις προτεραιότητές μας στη ζωή. Τι θεωρούμε πραγματικά σημαντικό; Τι έχει αξία αλλά μπορούμε να ζήσουμε και χωρίς αυτό; Τι τελικά αποδεικνύεται λιγότερο ουσιαστικό; Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα καθορίζουν τόσο τις επιλογές μας όσο και τα μηνύματα που μεταδίδουμε στα παιδιά μας μέσα από τη στάση και τη συμπεριφορά μας. Οι επιλογές μας, ο τρόπος που διαχειριζόμαστε τον χρόνο, το άγχος και τις δυσκολίες της καθημερινότητας, λειτουργούν ως έμμεσα αλλά ισχυρά μηνύματα προς τα παιδιά μας.
Η γονεϊκότητα αποτελεί μια πορεία συνεχούς εξέλιξης. Δεν απαιτεί τελειότητα, αλλά παρουσία, επίγνωση και διάθεση για μάθηση και αναστοχασμό. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, «ένα βήμα τη φορά», χτίζουμε όχι μόνο τη σχέση με το παιδί μας, αλλά και τη δική μας ταυτότητα ως γονείς, σε έναν ρόλο που μεταβάλλεται, εξελίσσεται και μας καλεί διαρκώς να επαναπροσδιορίσουμε τον εαυτό μας.
.
Ζωή Χρήστου, Ψυχολόγος MSc, Παιγνιοθεραπεύτρια
Connect Family
.
Ενδεικτική Βιβλιογραφία
- Baumrind, D. (1991). The influence of parenting style on adolescent competence and substance use. The Journal of Early Adolescence, 11(1), 56–95. https://doi.org/10.1177/0272431691111004
- Bowlby, J. (1988). A secure base: Parent child attachment and healthy human development. New York: Basic Books.
- Bronfenbrenner, U. (1979). The Ecology of Human Development: Experiments by Nature and Design. Cambridge, MA: Harvard University Press.
- Siegel, D. J., & Hartzell, M. (2013). Parenting from the Inside Out.Scribe Publications
.