Η Αξία του «Ανήκειν»
.
.
Ο άνθρωπος αναπτύσσεται και βρίσκει νόημα μέσα από τη δράση, το έργο και τη συμμετοχή του σε δραστηριότητες που συνδέονται με την καθημερινή του ζωή. Το αίσθημα του «ανήκειν» αποτελεί θεμελιώδη ανάγκη και βασικό στοιχείο της αποκατάστασης. Όταν το περιβάλλον προσφέρει ασφάλεια, τότε το άτομο μπορεί να γίνει ενεργό και να συμμετέχει. Όταν οι άνθρωποι έχουν έναν χώρο ή μια ομάδα όπου μπορούν να είναι ο εαυτός τους χωρίς φόβο, να συνδεθούν με άλλους και να αναπτύξουν ρόλους, τότε μειώνεται η αίσθηση απομόνωσης που συχνά συνοδεύει την ψυχική δυσκολία. Αυτή η εμπειρία του «ανήκειν» είναι κρίσιμη, γιατί ενισχύει την αυτοεκτίμηση και την ταυτότητα, ενώ παράλληλα επιτρέπει στο άτομο να εμπλακεί ξανά σε έργο και κοινωνικές σχέσεις. Έτσι, η ένταξη στην κοινότητα γίνεται κάτι πολύ περισσότερο από απλή παρουσία: είναι η δυνατότητα να συμμετέχουν σε πραγματικούς τόπους και δραστηριότητες όπου η φωνή και η ύπαρξή τους έχουν αξία. Όταν η κοινότητα είναι ανοιχτή, προσβάσιμη και χωρίς στιγματισμό, τότε μειώνονται τα κοινωνικά εμπόδια που κρατούν τα άτομα στο περιθώριο.
.
Η αναπηρία δεν είναι αποκλειστικά μια προσωπική κατάσταση. Είναι μια εμπειρία που διαμορφώνεται μέσα από τη σχέση με το περιβάλλον και τις ευκαιρίες για δράση. Όταν το περιβάλλον υποστηρίζει τη συμμετοχή, το άτομο μπορεί να αναπτύξει ρόλους, να εκφράσει τις ικανότητές του και να λειτουργήσει με τρόπους που ενισχύουν την αυτονομία του. Το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά με αναπηρία, τα οποία χρειάζονται περιβάλλοντα που να ενθαρρύνουν το παιχνίδι, την εξερεύνηση και την κοινωνική επαφή, ώστε να μπορούν να συμμετέχουν ισότιμα και να αναπτύσσουν τις δεξιότητές τους.
.
Η αναπηρία, ιδιαίτερα όταν αφορά παιδιά, δεν ορίζεται μόνο από τις ατομικές δυσκολίες αλλά και από το κατά πόσο το περιβάλλον επιτρέπει ή εμποδίζει τη συμμετοχή τους. Τα παιδιά με αναπηρία χρειάζονται χώρους και ευκαιρίες που να στηρίζουν την ανάπτυξη, την έκφραση και την ψυχική τους ανθεκτικότητα. Η πρόσβαση σε θεραπευτικό και υποστηρικτικό παιχνίδι μπορεί να επιτευχθεί μέσα από τη δημιουργία κατάλληλων χώρων. Αυτοί οι χώροι μπορεί να είναι τόσο μικροί, προσωπικοί και ασφαλείς, όσο και ανοιχτοί κοινοτικοί χώροι που προάγουν τη συνύπαρξη και την κοινωνική ένταξη. Το παιχνίδι, ως βασική ανθρώπινη δραστηριότητα, δίνει στα παιδιά τη δυνατότητα να χτίζουν σχέσεις, να ανακαλύπτουν τις ικανότητές τους και να αισθάνονται ότι ανήκουν. Έτσι, η κοινότητα έχει κομβικό ρόλο: όταν δημιουργεί προσβάσιμα, φιλόξενα και συμπεριληπτικά περιβάλλοντα, δεν στηρίζει μόνο την ανάπτυξη του παιδιού, αλλά επιτρέπει στα παιδιά να συμμετέχουν ισότιμα και να εξελίσσονται μέσα σε ένα πλαίσιο αποδοχής και φροντίδας.
.
Σε κάθε περιβάλλον φροντίδας ή υποστήριξης, η συμμετοχή των ανθρώπων προϋποθέτει ευελιξία, προσαρμογή των δραστηριοτήτων και έμφαση στις πραγματικές δυνατότητες και επιλογές τους. Το πιο σημαντικό «μέσο» είναι η ικανότητά των ατόμων να βρίσκουν τρόπους δράσης που έχουν νόημα γι’ αυτούς. Όταν οι δραστηριότητες διαμορφώνονται με τρόπο που επιτρέπει σε όλους να συμμετέχουν, η εμπλοκή γίνεται πιο ουσιαστική, συχνά ευχάριστη, δημιουργική και στοχαστική, με το γέλιο, τις ερωτήσεις και τον κοινό αναστοχασμό να αναδύονται φυσικά.
.
Όταν η προσέγγιση βασίζεται σε εργοθεραπευτικές αρχές, δηλαδή στη χρήση δραστηριοτήτων που έχουν νόημα και συνδέονται με τη ζωή των ανθρώπων, τότε μπορούν να εμπλακούν πολλοί διαφορετικοί άνθρωποι και να αναδυθούν αλλαγές που ανταποκρίνονται πραγματικά στις ανάγκες τους. Αυτή η κατανόηση της συμμετοχής, του έργου και του «ανήκειν» αποτελεί θεμελιώδη βάση της εργοθεραπείας και μπορεί —και οφείλει— να αξιοποιείται πέρα από το στενά θεραπευτικό πλαίσιο, ώστε να δημιουργεί περιβάλλοντα όπου κάθε άτομο, με ή χωρίς αναπηρία, βρίσκει χώρο να εκφραστεί, να συμμετέχει και να αναπτύσσεται μέσα στην κοινότητα.
.
Χατζηγρηγορίου Καλλιόπη
Εργοθεραπεύτρια, Connect Family
.
Βιβλιογραφία
- American Occupational Therapy Association. (2020). Occupational therapy practice framework: Domain et process (Vol. 74, No. 7412410010). Bethesda, MD, USA: American Occupational Therapy Association.
- Black, D. W., & Grant, J. E. (2014). DSM-5® guidebook: the essential companion to the diagnostic and statistical manual of mental disorders. American Psychiatric Pub.
- Kronenberg, F., Pollard, N., & Sakellariou, D. (Eds.). (2011). Occupational Therapies without Borders-Volume 2: Towards an ecology of occupation-based practices. Elsevier Health Sciences.
- Κουλουμπή Γ. Μαρία (2017). ΕΡΓΟ ΚΑΙ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ:Η προσέγγιση της Εργοθεραπείας. Εκδόσεις Κωνσταντάρας
.