«Ο ΑΥΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ: ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΣΤΟΝ 21Ο ΑΙΩΝΑ»
.
Ο αυτισμός τον 21ο αιώνα, αποτελεί μια σημαντική πρόκληση τόσο για τους επιστήμονες όσο και για την κοινωνία. Με τον όρο αυτισμός ή διαταραχή αυτιστικού φάσματος αναφερόμαστε σε μια σειρά από νεύρο-αναπτυξιακές διαταραχές (π.χ μειωμένη επαφή με το βλέμμα, δυσκολία στην κατανόηση συναισθημάτων, δυσκολία στην κατανόηση και χρήση μη λεκτικής επικοινωνίας), οι οποίες επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο το άτομο αντιλαμβάνεται και αλληλοεπιδρά με τον κόσμο γύρω του. Αν και το αυτιστικό φάσμα καλύπτει ένα ευρύ φάσμα ικανοτήτων, η δυσκολία στην κοινωνική αλληλεπίδραση είναι κοινή για όλα τα άτομα με αυτισμό. (Σερετόπουλος κ.ά., 2020).
.
Όσο αφορά την κοινωνική διάσταση του αυτισμού τον 21ο αιώνα έχουν γίνει σημαντικά βήματα με την πραγματοποίηση προγραμμάτων και την υπογραφή συμβάσεων σε παγκόσμιο επίπεδο που στόχο έχουν την κοινωνική ενσωμάτωση και την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας. Ενδεικτικά σε διεθνές επίπεδο μπορούν να αναφερθούν το ψήφισμα της 10ης Μαΐου του 1992 όταν η Ευρωπαϊκή ομοσπονδία οργανώσεων γονέων ατόμων με αυτισμό ψήφισε το χάρτη των δικαιωμάτων των ατόμων με αυτισμό που υπογραμμίζει ότι τα άτομα με αυτισμό στην ΕΕ δικαιούνται ίσα δικαιώματα και προστασία από διακρίσεις σε όλους τους τομείς της ζωής τους και το 2007 με ψήφισμα της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ καθιερώθηκε η 2η Απριλίου ως «Παγκόσμια Ημέρα Αυτισμού» με σκοπό την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας. Όσο αφορά την Ελλάδα οι πρώτες προσπάθειες των γονέων ατόμων με αυτισμό τελεσφόρησαν το 1992 με την ίδρυση της Ελληνικής Εταιρίας Προστασίας Αυτιστικών Παιδιών (Ε.Ε.Π.Α.Α). Επίσης η ελληνική νομοθεσία μόλις το 1999 με τον νόμο 2716/1999 για την ψυχική υγεία και το 2000 με το Ν. 2817/2000 για την ειδική αγωγή, έλαβε νομικές πρωτοβουλίες για την αναγνώριση των δικαιωμάτων των ατόμων με αυτισμό. Έως αυτές τις χρονολογίες δεν υπήρχε σε κανένα Νόμο του Κράτους, και ως εκ τούτου, δεν υπήρχε δυνατότητα να εγερθούν διεκδικήσεις για τα άτομα με αυτισμό. Με τα αναφερόμενα παρακάτω ΦΕΚ, έγινε μία επιλογή του βασικού θεσμικού πλαισίου που υπάρχει, και αποσκοπεί στην ενημέρωση των ενδιαφερομένων, ώστε να διεκδικούν τις ελάχιστες, δυστυχώς, παροχές της Ελληνικής Πολιτείας για τα άτομα με αυτισμό και άλλες αναπηρίες.
.
Φυσικά, η κοινωνική αποδοχή παραμένει μια πρόκληση, καθώς η έλλειψη κατάλληλων υποστηρικτικών δομών για ενήλικες με αυτισμό περιορίζει τις δυνατότητές τους για πλήρη ένταξη στην κοινωνία. Τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν στην εύρεση και διατήρηση εργασίας, λόγω των στερεοτύπων και της έλλειψης κατανόησης στις επαγγελματικές δομές, επιτείνουν τις δυσκολίες τους στην οικονομική ανεξαρτησία. Επιπλέον, η ανάγκη για καλύτερη εκπαίδευση των εκπαιδευτικών ώστε να αναγνωρίζουν έγκαιρα τα συμπτώματα του αυτισμού είναι επιτακτική, προκειμένου να υπάρξει ουσιαστική υποστήριξη από τα πρώτα στάδια της ζωής τους. Η προσέγγιση της κοινωνικής ένταξης πρέπει να είναι πιο ολιστική και να στοχεύει στην ευαισθητοποίηση του κοινού, την ψυχολογική υποστήριξη τόσο των ατόμων με αυτισμό όσο και του περίγυρού τους, στις εργασιακές και εκπαιδευτικές ευκαιρίες, όσο και στην δημιουργία κοινωνικών και ψυχαγωγικών χώρων. (Singer, 2017, Nότας, 2006).
.
Ειδικότερα, όσο αφορά στο θεσμό της εκπαίδευσης οι προκλήσεις είναι μεγάλες ειδικά όταν τα παιδιά δεν έχουν διαγνωστεί, είτε λόγω έλλειψης πρόσβασης σε διάγνωση είτε επειδή τα συμπτώματα δεν είναι πάντα ευδιάκριτα. Τα παιδιά αυτά, δεν λαμβάνουν την κατάλληλη υποστήριξη, γεγονός που μπορεί να τα οδηγήσει σε κοινωνική απομόνωση και δυσκολίες στην ένταξή τους στις μαθησιακές διαδικασίες. Η απουσία αναγνώρισης των αναγκών τους από τους δασκάλους ή τους συμμαθητές τους, οι οποίοι μπορεί να τα θεωρήσουν “δύσκολα” ή “ιδιότροπα”, ενδέχεται να ενισχύσει τα συναισθηματικά τους προβλήματα και να αυξήσει την αίσθηση αποτυχίας. Χωρίς την κατάλληλη υποστήριξη, τα παιδία με αυτισμό ενδέχεται να αντιμετωπίσουν σοβαρά εμπόδια στην εκπαιδευτική τους πρόοδο και να μην καταφέρουν να ολοκληρώσουν τη σχολική τους πορεία με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Για το λόγο αυτό, είναι κρίσιμο να αναγνωρίσουμε την ανάγκη για έγκαιρη διάγνωση και την ευαισθητοποίηση του σχολικού προσωπικού, ώστε όλα τα παιδιά, ανεξαρτήτως διάγνωσης, να έχουν ίσες ευκαιρίες κοινωνικής ένταξης και ακαδημαϊκής επιτυχίας. (Αλεξίου, 2010)
.
Συμπερασματικά για τη βελτίωση της κοινωνικής ένταξης, απαιτούνται συντονισμένες δράσεις. Πρέπει να ενισχυθεί η εκπαίδευση του κοινού για τον αυτισμό, να προωθηθούν πολιτικές ένταξης στο εκπαιδευτικό και εργασιακό περιβάλλον και να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για ενεργή κοινωνική συμμετοχή των εντασσόμενων. Σ’ αυτήν την κατεύθυνση η κοινωνική υπηρεσία (Connect Autism) της ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ παρέχει δωρεάν υπηρεσίες μέσω εξατομικεμένων θεραπειών τόσο σε ομαδικό όσο και σε ατομικό επίπεδο απο εξειδικευμένους επαγγελματίες (Ψυχολόγους, Παιδοψυχολόγους, Κοινωνικούς λειτουργούς, Εργοθεραπευτές, Λογοθεραπευτές και Ειδικούς παιδαγωγογούς) που στόχο έχουν την προσωπική ενδυνάμωση, ανάπτυξη δεξιοτήτων, αλληεπίρδαση και επικοινωνία. Η διασφάλιση της θεραπευτικής φροντίδας των παιδιών, εφήβων και νεαρών ενηλίκων, η ψυχοκοινωνική υποστήριξη της ομάδας στόχου και του περιβάλλοντος της (γονείς, συγγενείς, στενός κύκλος υποστήριξης), την εκπαιδευση και ενδυνάμωση των παιδιών και των εφήβων και την ευαισθητοποίηση της κοινότητας με την διοργάνωση και υλοποίηση δράσεων (ψυχοεκπαίδευση σε σχολεία) βρίσκονται στο επίκεντρο των δράσεων για μια ισότιμη κοινωνία πολιτών.
.
Λεωνίδας Δημήτριος Κοτρόγιαννος, Κοινωνιολόγος, Ερευνητής,
Κέντρο Ημέρας Αυτισμού ΑΜΚΕ ΙΑΣΙΣ “Connect Autism”
.
Βιβλιογραφία:
- Αλεξίου, Ε. (2010). Αυτισμός: Εκπαίδευση και Υποστήριξη. Αθήνα: Εκδόσεις Πατάκη.
- Νότας Σ. Οι γονείς & τα αδέρφια των παιδιών με αυτισμό. Σύλλογος Γονέων Κηδεμόνων και Φίλων Αυτιστικών Ατόμων Ν.Λάρισας. Τρίκαλα, 2006.
- Σερετόπουλος, Κ., Λάμνισος, Δ., & Γιαννακού, Κ. (2020). Η επιδημιολογία των διαταραχών του φάσματος του αυτισμού. Archives of Hellenic Medicine/Arheia Ellenikes Iatrikes, 37(2).
- Singer, Judy (2017). NeuroDiversity: The Birth of an Idea. Judy Singer
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Νόμος υπ’ αριθμ. 2716 φεκ Α’ 96/17.5.1999 https://www.kodiko.gr/nomothesia/document/194703/nomos-27161999#:~:text=1.,%CF%84%CF%8D%CF%80%CE%BF%CF%85%20%CE%BA%CE%B1%CE%B9%20%CE%BC%CE%B5%20%CE%BC%CE%B1%CE%B8%CE%B7%CF%83%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AC%20%CF%80%CF%81%CE%BF%CE%B2%CE%BB%CE%AE%CE%BC%CE%B1%CF%84%CE%B1.
- Νόμος υπ’ αριθμό 2817 φεκ Α’78/14.03.2000 https://www.kodiko.gr/nomothesia/document/188694/nomos-2817-2000
.