Είναι αποτελεσματικές τελικά, οι τιμωρίες στα παιδιά;
.
«Η τιμωρία κάνει το παιδί να υποφέρει γιατί έχει ένα πρόβλημα. Η πειθαρχία βοηθά το παιδί να λύσει το πρόβλημα» (L.R. Knost)
.
Η τιμωρία αποτελεί μέσο που χρησιμοποιεί η κοινωνία μας, εδώ και πολλά χρόνια προκειμένου να συνετίσει, όσους παρεκκλίνουν από τους κανόνες. Εφαρμόζεται μεταξύ άλλων, σε πολλούς τομείς της καθημερινότητάς μας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, είναι η ποινή της φυλάκισης των ανθρώπων, τα πρόστιμα στους παραβάτες του ΚΟΚ, κ.α. Θεωρείται μάλιστα, ως σήμερα παιδαγωγική μέθοδος για την οριοθέτηση των παιδιών, σε αντίθεση με τις σύγχρονες έρευνες, που αναδεικνύουν, ότι επιφέρει μη αναμενόμενα αποτελέσματα.
.
Ειδικότερα έχει περισσότερο εκδικητικό χαρακτήρα, την επιβάλλει κάποιος που έχει εξουσία και πολλές φορές με τον τρόπο, που αυτή παραχωρείται από τους γονείς τελικά προκαλεί την εντονότερη αντίδραση των παιδιών, παρά πετυχαίνει το προσδοκώμενο αποτέλεσμα.
.
Με άλλα λόγια, η τιμωρία:
- Θεωρεί τους γονείς υπεύθυνους για την κακή συμπεριφορά των παιδιών
- Δεν βοηθά την ανεξαρτησία, την αυτονομία και την αυτοβουλία των παιδιών
- Αναγκάζει τα παιδιά να ακολουθούν κανόνες και δεν τα εκπαιδεύει για τους λόγους, που πρέπει να το κάνουν
- Επιφέρει έντονες αντιδράσεις
.
Αντί λοιπόν της τιμωρίας, προτείνεται η μέθοδος της εφαρμογής λογικών και φυσικών συνεπειών. Αυτές έχουν πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα, τα οποία είναι τα ακόλουθα:
- Καθιστούν υπεύθυνα για την συμπεριφορά τους, τα ίδια τα παιδιά και όχι τους γονείς τους. Εκείνα αποφασίζουν τις επιλογές που θα ακολουθήσουν αναλαμβάνοντας παράλληλα και τις ευθύνες τους.
- Τα παιδιά μαθαίνουν από τα αποτελέσματα των επιλογών τους, και δεν αναγκάζονται να συμμορφωθούν από τις υποδείξεις κάποιου άλλου, που φέρει εξουσία. Οι λογικές συνέπειες έτσι, συνδέονται με τα αποτελέσματα των επιλογών των παιδιών, σε αντίθεση με την τιμωρία που στις περισσότερες φορές δεν συμβαίνει το ίδιο («αν για παράδειγμα το παιδί δεν διαβάσει, δεν θα γράψει καλά στο διαγώνισμα και ο δάσκαλος θα του κάνει παρατήρηση». Αυτό είναι μία λογική συνέπεια. Αν όμως το παιδί δεν διαβάσει και ο γονέας του απαγορέψει να δει τηλεόραση, το παιδί δεν μπορεί να συσχετίσει το αποτέλεσμα της πράξης του, με το ότι δεν θα δει τηλεόραση, καθώς αυτό είναι μία αυθαίρετη τιμωρία).
- Οι λογικές συνέπειες δεν έχουν στόχο να κριτικάρουν το παιδί όπως έχει η τιμωρία (για παράδειγμα εάν το παιδί χτυπήσει έναν συμμαθητή του, και ο γονιός τον χαρακτηρίσει και του στερήσει πχ την έξοδό του, δεν έχει καμία παιδαγωγική αξία για το παιδί. Αντίθετα με τις λογικές συνέπειες μπορεί να εξηγήσει στο παιδί, ότι η πράξη του, πόνεσε τον συμμαθητή του και να τον παροτρύνει να σκεφτεί τρόπο, ώστε να αποκαταστήσει την «ζημιά» που προκάλεσε)
- Η τιμωρία αναγκάζει το παιδί να συμμορφωθεί με τις εντολές για μία συγκεκριμένη στιγμή. Οι λογικές συνέπειες, διδάσκουν στο παιδί, ότι μία συμπεριφορά θα πρέπει να ακολουθείται σε τακτική βάση (πχ το παιδί κοιμήθηκε αργά χθες το βράδυ, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να σηκωθεί σήμερα το πρωί για να πάει σχολείο. Με αυτόν τον τρόπο μαθαίνει ότι για να μην επαναληφθεί αυτό θα πρέπει να κοιμάται νωρίς τα βράδια. Είναι μία λογική συνέπεια)
- Η τιμωρία επιβάλλεται με φωνές, εντάσεις και υπονομεύει την προσωπικότητα του παιδιού, σε αντίθεση με τις λογικές συνέπειες που ο τόνος είναι φιλικός, και δεν αποσκοπεί στην υπακοή δια του φόβου.
.
Να τονιστεί βέβαια πως οι λογικές συνέπειες εφαρμόζονται όταν το παιδί δεν κινδυνεύει από την επιλογή την οποία έκανε. Εάν δεν υπάρχει τέτοιος κίνδυνος εφαρμόζουμε τις φυσικές συνέπειες και πάλι έναντι της τιμωρίας. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα φυσικών συνεπειών, συνιστά πχ ότι εάν το παιδί δεν φάει το φαγητό του, θα πεινάσει αργότερα, ενώ εάν το παιδί δεν φάει, και ο γονέας για παράδειγμα το χτυπήσει, αυτό είναι μία αυθαίρετη τιμωρία που σκοπό έχει να το πονέσει και όχι να μάθει το παιδί. Εκτός των άλλων αποτελεί κακοποιητική συμπεριφορά εκ μέρος του γονιού.
.
Γίνεται εμφανές λοιπόν ότι οι φυσικές και οι λογικές συνέπειες έχουν παιδαγωγικό χαρακτήρα, αφού αναγνωρίζουν τα δικαιώματα του παιδιού, επιτρέπουν τον αμοιβαίο σεβασμό, σε αντίθεση με την τιμωρία. Με τον τρόπο αυτό, υιοθετώντας δηλαδή ως παιδαγωγική μέθοδο την εφαρμογή των φυσικών και των λογικών συνεπειών καθιστούμε τα παιδιά ικανά να λαμβάνουν σωστές αποφάσεις, τα επιτρέπουμε να ωριμάζουν συναισθηματικά και τα βοηθάμε να αναπτύξουν την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή τους.
.
Οι τρόποι που συστήνονται για να εφαρμοστεί αυτό το σύστημα παρουσιάζονται ως εξής:
Δώστε στο παιδί εναλλακτικές επιλογές με φιλική διάθεση ώστε να διαλέξει μία από αυτές και αποδεχθείτε την, με σεβασμό και χωρίς κριτική.
Εφαρμόστε στο παιδί, άμεσα τα αποτελέσματα της επιλογής του (αφού πρώτα, του τα έχετε εξηγήσει) και βοηθήστε στο παιδί να καταλάβει ότι μπορεί να ανακαλέσει την απόφασή του
Σε περίπτωση που επαναληφθεί η συμπεριφορά αυξήστε το χρονικό διάστημα που το παιδί μπορεί να αποφασίσει ξανά, για να ανακαλέσει την συμπεριφορά του.
.
Συχνά τα όρια μεταξύ των φυσικών και των λογικών συνεπειών, δεν είναι ξεκάθαρα. Ωστόσο έχει αποδειχθεί πως ο τρόπος, η στάση των γονιών και η συσχέτιση της μη αποδεκτής συμπεριφοράς του παιδιού με την φυσική ή την λογική συνέπεια που δέχεται, έχει άμεσα και καλύτερα αποτελέσματα, τόσο στην διαπαιδαγώγησή του, όσο και στις μεταξύ σας σχέσεις.
.
Άλλωστε είναι ένας ακόμα τρόπος να δείξετε την εκτίμηση και την αγάπη σας προς το παιδί και όχι την δύναμη και την εξουσία, που ως γονείς από την φύση του ρόλου σας έχετε. Το σημαντικότερο είναι, ότι οι λογικές και οι φυσικές συνέπειες θα πρέπει να εφαρμόζονται με συνέπεια, σταθερότητα κάθε φορά που το παιδί εκδηλώνει μία αρνητική συμπεριφορά.
.
ΒΟΥΜΒΑΚΗ ΣΟΦΙΑ
Φοιτήτρια του τμήματος Κοινωνικής Εργασίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής,
Εθελόντρια στο Οικοτροφείο Άγιος Νικόλαος και στο πρόγραμμα «Στέγαση και Επανένταξη», ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ
.
Βιβλιογραφία:
- Psychologynow (2015). Φυσικές και λογικές συνέπειες έναντι τιμωριών. Ανακτήθηκε από:https://www.psychologynow.gr/arthra-psyxologias/oikogeneia-kai-paidi/goneiki- anatrofi/451-fisikes-ke-loykes-sinepies-enadi-timorion-tis-marianthis-spurgiti.html
- Psychology (2020). Φυσικές και Λογικές Συνέπειες Vs Τιμωρία και επιβράβευση. Ανακτήθηκε από: https://www.psychology.gr/symvouleutiki-goneon/944-fysikes- logikes-synepeies-timoria-praksi.html
- Νίκη Λιώτη (2021). Φυσικές και Λογικές Συνέπειες Vs. Τιμωρία και Επιβράβευση Από τη θεωρία στην πράξη… (Μέρος Β’). Ανακτήθηκε από: https://psychologos- liotiniki.com/fysikes-kai-logikes-synepeies-vs-timori/