Στην ημέρα των Προσφύγων, που τιμάται στις 20 Ιουνίου, αφιερώνεται το σημερινό άρθρο και έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων από το 2001. Μέσα από αυτό το άρθρο θα ήθελα να γνωρίσουμε καλύτερα τις δυσκολίες που συναντούν οι πρόσφυγες και να τιμήσουμε την δύναμη τους, οι οποίοι έχουν αναγκαστεί να αφήσουν τις εστίες τους για ένα ασφαλές μέλλον.
H πολιτική και κοινωνική σημαντικότητα των θεμάτων μετανάστευσης και του άσυλου έχει αυξηθεί σταδιακά τις δυο τελευταίες δεκαετίες κατά τις οποίες παρατηρείται ραγδαία παγκόσμια μετακίνηση των μεταναστών, των αιτούντων ασύλου και των προσφύγων. Ιστορικά, προσφυγικά ρεύματα άρχισαν τις δεκαετίες του 1970, 1980 και το 1990 οι οποίοι αναζητούσαν άσυλο. Οι αιτούντες άσυλο ζητούσαν την αναγνώριση τους με το καθεστώς πρόσφυγα ή τη χορήγηση καθεστώτος επικουρικής προστασίας, σύμφωνα με τη σύμβαση της Γενεύης της 28ης Ιουλίου 1951 (UNHCR,2000).
Οι περισσότεροι πρόσφυγες βρίσκονται σε Ευρωπαϊκές χώρες. Παγκοσμίως τα σχολεία φιλοξενούν έναν αυξανόμενο αριθμό μαθητών προσφύγων. Οι εκπαιδευτικοί βρίσκονται αντιμέτωποι με νέες προκλήσεις και προσπαθούν να ενσωματώσουν τους νέους πρόσφυγες στην κοινωνία.
Tα στατιστικά στοιχεία της Υπηρεσίας Ασύλου στην Ελλάδα από το 2013 μέχρι τον Δεκέμβριο του 2019 έχουν καταγράψει ότι οι πρόσφυγες που είχαν αιτηθεί να πάρουν άσυλο στην χώρα μας ήταν 77.285 (UNHCR,2019)
Η ΑμΚΕ ΙΑΣΙΣ, σε συνεργασία με την Ε.Κ.Πο.Σ.Π.Ο. Νόστος λειτουργεί από το 2011 έως σήμερα έναν (1) Ξενώνα Προσωρινής Φιλοξενίας Οικογενειών Αιτούντων Άσυλο, δυναμικής 70 ατόμων. Ο κεντρικός σκοπός της δομής αυτής, αναφέρεται στην διευκόλυνση της περιόδου παραμονής των οικογενειών – αιτούντων ασύλου στην χώρα μας, μέσα από συστημική παρέμβαση που δρα σε δυο βασικές κατευθύνσεις: την κάλυψη των πρωτοβάθμιων αναγκών τους και την ψυχοκοινωνική τους υποστήριξη.
Επιπλέον, θα ήθελα να αναφερθώ και σε μια άλλη παράμετρο που είναι η ψυχική υγεία τους. Ο αντίκτυπος της μετανάστευσης έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει την ψυχική υγεία των προσφύγων. Πολυάριθμες έρευνες έχουν πραγματοποιηθεί για την ψυχική υγεία των πληγέντων πληθυσμών από το πόλεμο οι οποίες έχουν εστιάσει στην εκτίμηση του μετατραυματικού στρες (Post Traumatic Stress Disorder) και την συσχέτιση του με τις εμπειρίες που συνδέονται με το πόλεμο, την βία και την απώλεια. Οι συχνότερα εμφανιζόμενες διαταραχές των προσφύγων είναι η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (Post Traumatic Stress Disorder) και η Κατάθλιψη (Bhugra & Gupta, 2011). Ο όρος μετατραυματικό στρες αποτελεί μια ψυχική διαταραχή που μπορεί να αναπτυχθεί μετά από έκθεση σε στρεσογόνο παράγοντα (Brews, Andrews & Valentine,2000).
Συγκεκριμένα, θα ήθελα να αναφέρω επιγραμματικά την ιστορία ενός πρόσφυγα που κατέφτασε στην Ελλάδα και έπειτα στη δομή προσφύγων. Ο κύριος είναι 32 χρονών, οικογενειάρχης με καταγωγή από το Αφγανιστάν και ήταν ιδιοκτήτης ενός mini market. Ένα πρωί εισέβαλαν στο μαγαζί του τζιχαντιστές. Τον έκλεψαν, τον χτύπησαν και τον απείλησαν. Ο κύριος εκείνη την στιγμή περιγράφει ότι υπέστη σοκ και αναγκάστηκε να φύγει για ένα ασφαλές άλλα άγνωστο προορισμό. Το ταξίδι μέχρι την βόρεια ακτή της Λέσβου ήταν επικίνδυνο και τεράστιο. Στο νησί διαγνώστηκε με μετατραυματικό στρες και κατάθλιψη. Ο κύριος λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή. Ο ίδιος αναφέρει ότι δυσκολεύεται πολύ να ζήσει μετά το συμβάν αυτό καθώς βιώνει έντονο φόβο. Παρόλα που προσπαθεί να βοηθήσει τον εαυτό του καθώς έχει οικογένεια και παίρνει δύναμη από την οικογένεια τους. Τα αρνητικά βιώματα είναι κοινά σε όλους, διαφορετικός είναι ο τρόπος με τον οποίο εκδηλώνεται και εκφράζεται από κάποιον (Berry, 2001). Αξίζει να σημειώσω ότι στην δομή προσφύγων τα αιτήματα για ψυχολογική υποστήριξη είναι αρκετά.
Επίσης, η ψυχολογία τους επιβαρύνεται καθώς επικρατεί μια τεράστια ανασφάλεια για την νομιμοποίηση τους και συχνά ματαίωση των προσδοκιών τους. Δυσκολεύονται να αποκτήσουν κίνητρα καθώς συναντούν πολλά εμπόδια αναφορικά με την γλώσσα και την ελληνική γραφειοκρατία.
Συμπερασματικά, η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση της νέας γενιάς είναι αναγκαία για την προώθηση του σεβασμού της ποικιλομορφίας και την ενθάρρυνση της κοινωνικής συνοχής. Το προσφυγικό ζήτημα αποτελεί φλέγον ζήτημα για όλες τις αναπτυσσόμενες χώρες που φιλοξενούν τον πληθυσμό αυτό.
Βιβλιογραφία:
- Berry J.W., 2001. A psychology of immigration, Journal of Social Issues, vol 57
- Brewin C.R, Andrews B. & Valentine J.D, 2000, Meta-Analysis of Risk Factors, Vol 68. 748-766
- Bhugra D., Gupta S., 2011, Migration and Mental Health, Cambridge University Press, New York.
- UNHCR, Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες: «Εγχειρίδιο για τις Διαδικασίες και τα Κριτήρια Καθορισμού του Καθεστώτος των Προσφύγων, σύμφωνα με τη Σύμβαση του 1951 και το Πρωτόκολλο του 1967 για το καθεστώς των προσφύγων», Γ’ ελληνική έκδοση, Αθήνα 2000
Seferai Panagiota, BSC (Hons) Applied Psychology, University of Derby, Certificate in Coaching, AC Accredited